Di tích thuộc làng Ninh Thạnh Lợi, Tổng Thanh Yên, huyện Phước Long, tỉnh Rạch Giá (nay là Ấp Chủ Chọt, xã Ninh Thạnh Lợi, huyện Hồng Dân, tỉnh Bạc Liêu). Trong lịch sử đấu tranh của nông dân Việt Nam chống áp bức bóc của cướp thực dân Pháp, và quân cường hào bá bá vào thời kỳ chưa có Đảng lãnh đạo, thì lịch sử đấu tranh của nông dân Bạc Liêu đã sử dụng một phần không nhỏ, trong đó có gia đình Trần Kim Túc - Người đã đứng lên lãnh đạo nông dân làng Ninh Thạnh Lợi chống Thực dân Pháp. Ông là người gốc Việt Hoa lai Khmer cùng vợ con từ Sóc Trăng đến nơi này lập nghiệp vào năm 1919. Do có uy tín với làng xã, nên sau đó ông được bầu làm Hương chủ trong Ban hội tề Ninh Thạnh Lợi, dân gian quen gọi là Chủ Chọt.
Những người tứ xứ vùng Giá Rai, Bạc Liêu lập nghiệp thuộc nhiều sắc tộc khác nhau nhưng họ có một tinh thần đoàn kết rất cao. Tuy nhiên “miếng đất, miếng ăn” của họ không bao lâu sau đã thực sự là dân lợi ích lừa dối. Năm 1922, một địa chủ người Pháp tên Beauville Eynaud đã lợi dụng sơ hở của nông dân (không biết cách làm thủ tục hợp thức hóa đất đai của mình) tiến hành thủ đoạn bố trí cho “tay chân” của mình xin “khẩn đất” ” ở Ninh Thạnh Lợi, rồi “dàn cảnh” mua lại những biên lai xin khẩn đất đó. Và hiển nhiên sau đó, fire có trong tay 90% số đất ở Ninh Thạnh Lợi.
Ảnh sưu tầm: Chân dung Trần Kim Túc (Chủ Chọt)
Người dân nông thôn mất mất đất, trở thành người làm thuê trên chính mảnh đất mình đã mồ hôi, sôi sục nước mắt dày công khai phá. Lúc đó, Hương chủ Trần Kim Túc đứng ra vận động bà đứng lên đấu tranh đòi trả đất. Ban đầu là đơn khởi động cho Thống đốc Nam Kỳ, nhưng sau đó bọn thực dân đã tiếp tục sử dụng đất của nông dân thêm một lần nữa theo kiểu “tầm ăn lá dâu”. Nông dân giai tự nhiên vô mất mất đất, nên họ đã đứng lên đấu tranh Đòi lại công lý nhưng không thành công và đây chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến Sự kiện Ninh Thạnh Lợi năm 1927, bắt đầu cuộc nổi dậy của năm 150 nông dân (hoàn nam hỗn nữ) dưới sự chỉ huy của Trần Kim Túc (Chủ Chọt).
Ảnh sưu tầm: Ngôi mộ tập thể là nơi an nghỉ của ông Chủ Chọt và nghĩa quân.
Cuộc nổi dậy vũ trang của nông dân Ninh Thạnh lợi tuy thất bại, bài hát đã gây chấn động khắp Nam kỳ, vang cả đến Đông Dương và Nhà nước Pháp. Chính quyền thực dân Pháp sau đó phải điều chỉnh ít nhất nhiều chính sách cai trị, nhất là chính sách đất thuộc địa. Đặc biệt, sự kiện cũng để lại niềm đam mê đối với trí thức, những nhà báo chiến công lý lúc bấy giờ. Trong “lời phê” kết thúc phóng sự “Mấy ngày rồng động ở Phước Long” của tờ Pháp Việt cập nhật báo ra ngày 17/5/1927 đã viết: “Uổng thay mấy mạng sinh linh, thương vì giống, thống vì nòi, mắc phải mũi súng vô tình mà xác thực phải chôn nơi chiến địa. Có lẽ trước kia đã biết cái chết thảm thiết kế như vậy, nhưng mà máu anh hùng nó phấn khởi, chí anh hùng muốn vùng nền với sông sông, thà chết như vậy cho xong một kiếp nô lệ ở trần, vậy cũng toàn cái phần người đối thoại với nước…”.
Ảnh sưu tầm: Bia ghi dấu sự kiện nổi dậy của nông dân Ninh Thạnh Lợi năm 1927 do Hội Nông dân Việt Nam dựng nên
Tại hội thảo khoa học về sự kiện Ninh Thạnh Lợi tổ chức năm 2001, các nhà khoa học và các ngành hữu quan tỉnh Bạc Liêu đã nhất quyết chọn ra một quân tử tử thứ 20 nghĩa là trận đấu ngày 5/9/1927 làm lịch sử - Văn hóa. Từ lâu nơi đây cũng đã trở thành địa chỉ đỏ để các thế hệ trẻ về nguồn tìm hiểu lại truyền thông đấu tranh vẻ vang của Ông Cha ta, lời khuyên nấu nấu ý chí bảo vệ và xây dựng đất nước ngày vinh quang và phát triển.
Với những giá trị lịch sử đến đó ngày 12 tháng 3 năm 2024 UBND tỉnh Bạc Liêu đã quyết định xếp hạng sự kiện lịch sử Ninh Thạnh Lợi năm 1927 là di tích lịch sử cấp Quốc Gia.
Đất nước có được tự lập độc lập như hôm nay là nhờ xương xương của biết bao anh hùng đã ngã xuống. Có những tên tuổi đã thuộc về đài tượng đài sĩ để đời đời ghi nhớ công lao, lại có những nghĩa quân, những người nông dân chân đất, nghèo khổ đã anh dũng chiến đấu và ngã xuống, chôn cùng một nấm một mà 20 nghĩa quân tử trong sự kiện Ninh Thạnh Lợi là những điển hình, và thế hệ trẻ hôm nay, mai sau sẽ đời đời ghi nhớ công ơn.
Nguồn : Ban quản lý Di tích Bạc Liêu